Nasza kancelaria prowadzi postępowania:
Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu [ETPC]
Kto może wnieść skargę do ETPC?
Skargi indywidualne mogą wnosić osoby, grupy jednostek i organizacje pozarządowe podlegające jurysdykcji państw, które ratyfikowały Konwencję (łącznie 47 państw europejskich). Podmioty te mogą zarzucić naruszenia praw zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka lub jej Protokołach. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Konwencję w dniu 19 stycznia 1993 r., ale skargi przeciwko niej można składać na naruszenia praw człowieka, które nastąpiły po 1 maja 1993 r.
Zakres skargi do ETPC
Zaskarżyć można jedynie działania lub zaniechania organów władzy publicznej, tj. sądów, administracji państwowej, samorządowej, itd. Tym samym Europejski Trybunał Praw Człowieka nie rozpatrzy skargi na działania osób prywatnych lub osób prawnych (przedsiębiorstw czy spółek) – chyba, że wykonują one zadania zlecone przez organy państwowe (w ramach udzielonej im władzy publicznej). Prawo do składania skarg do Strasburga posiadają zatem osoby fizyczne oraz osoby prawne (przedsiębiorstwa, spółki prawa handlowego, organizacje pozarządowe).
Zaznaczyć należy, że skarżący musi uważać się osobiście i bezpośrednio za ofiarę naruszenia Konwencji, tj. nie można przedłożyć skargi za kogoś, ani w interesie ogólnym.
Katalog postanowień Konwencji
Europejska Konwencja Praw Człowieka chroni między innymi następujące prawa i wolności:
- prawo do życia;
- zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania;
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego;
- prawo do odszkodowania za niesłuszne zatrzymanie, aresztowanie i skazanie;
- prawo do rzetelnego procesu sądowego w sprawach cywilnych i karnych (w tym przewlekłość postępowania sądowego);
- prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego;
- prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania;
- prawo do wolności wyrażania opinii;
- prawo do wolności zrzeszania się i stowarzyszania się;
- prawo do skutecznego środka odwoławczego;
- prawo do poszanowania mienia – prawo do ochrony własności prywatnej;
- zakaz dyskryminacji
- prawo do nauki;
- prawo do głosowania i kandydowania w wyborach;
- prawo do swobodnego poruszania się;
- prawo do równości małżonków.
Kompleksowa pomoc w zakresie składania skarg indywidualnych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu
W naszej Kancelarii zajmujemy się kompleksową obsługą klienta w zakresie składania skarg indywidualnych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, w szczególności:
- analizą stanu faktycznego sprawy pod kątem kryteriów dopuszczalności;
- sporządzaniem skarg indywidualnych do Trybunału oraz
- dalszą reprezentacją przed Trybunałem i na etapie wykonania wyroku przed Komitetem Ministrów Rady Europy.
Podstawowe kryteria dopuszczalności skargi do ETPC
Materialny (merytoryczny) zakres skarg
Skarga wnoszona do Trybunału powinna dotyczyć zarzutów naruszenia postanowień zawartych w Konwencji i jej Protokołach dodatkowych.
Wykorzystanie krajowych środków odwoławczych
Przed skierowaniem skargi do ETPC konieczne jest wykorzystanie krajowej ścieżki odwoławczej, która może doprowadzić do zadośćuczynienia skutkom naruszenia praw lub bezpośrednio do usunięcia tychże skutków. Środkami odwoławczymi są, co do zasady w sprawach cywilnych i karnych apelacja i skarga kasacyjna/kasacja do Sądu Najwyższego, zaś w sprawach administracyjnych skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Natomiast w sprawach dotyczących przewlekłości postępowania należy wnieść skargę na przewlekłość postępowania sądowego w toku prowadzonej sprawy przed sądem krajowym. W drodze wyjątku można nie skorzystać z krajowych środków odwoławczych, jednakże tylko w przypadku, kiedy wykaże się, że te środki i tak okazałyby się nieskuteczne.
Termin do wniesienia skargi
Termin na wniesienie skargi do Trybunału obecnie wynosi 4 miesiące i liczony jest od dnia doręczenia stronie ostatecznego orzeczenia krajowego w skarżonej sprawie.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że wraz z wejściem w życie Protokołu nr 15 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności doszło do skrócenia terminu na złożenie skargi indywidualnej do Trybunału z sześciu miesięcy do czterech miesięcy, obliczanego od momentu doręczenia ostatecznego orzeczenia skarżącemu. Zgodnie z przepisami przejściowymi skrócenie terminu na złożenie skargi weszło w życie po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie Protokołu tj. 1 lutego 2022 r. Nadto zmiana ta nie będzie stosowana do skarg, w których ostateczne orzeczenie zostało wydane przed wejściem w życie skrócenia terminu do złożenia skargi.
Skarga identyczna, co do istoty
Trybunał nie rozpatruje spraw, które były już przedmiotem jego rozpatrzenia i zakończyły się wydaniem orzeczenia lub spraw, które zostały poddane innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia i jeśli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji.
Znaczący uszczerbek skarżącego
W sprawie musi wystąpić tzw. znaczący uszczerbek – w przeciwnym przypadku Trybunał może uznać skargę za niedopuszczalną i jej nie rozpatrzy, chyba że poszanowanie praw człowieka wymaga jej merytorycznego rozpatrzenia, gdy nie została ona należycie rozpatrzona przez sąd krajowy.
Oczywista bezpodstawność skargi
Skarga nie może być oczywiście bezpodstawna, co oznacza, że jeżeli na etapie wstępnego rozpoznania Trybunał uzna, że naruszenie Konwencji nie zostało dostatecznie wykazane w skardze, to nie będzie ona dalej rozpoznawana.
Nadużycie prawa do skargi
Skarga zostanie uznana za nadużycie prawa do skargi, w szczególności w przypadku, gdy znajdą się w niej nieprawdziwe informacje, w pismach zostanie użyty obraźliwy język bądź dojdzie do naruszenia zasady poufności procedury polubownego rozstrzygania sporów. Skarga może zostać także uznana jako nadużycie prawa przez Trybunał, kiedy w sposób oczywisty będzie dokuczliwa i pozbawiona rzeczywistego celu.
Skorzystaj z konsultacji telefonicznej lub napisz wiadomość
Najczęściej zadawane pytania
Jeśli skierowałem skargę do Trybunału, to oznacza, że mogę nie stosować się do ostatecznego orzeczenia sądu krajowego?
Nie, wniesienie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie zawiesza lub nie wstrzymuje wykonania orzeczenia krajowego.
Czy Trybunał może pomóc mi w znalezieniu prawnika?
Nie, Trybunał nie zajmuje się poszukiwaniem prawnika dla skarżącego. Wskazane jest, aby w takiej sytuacji skarżący nawiązał kontakt z profesjonalnym pełnomocnikiem (tj. radcą prawnym lub adwokatem), który specjalizuje się w prowadzeniu spraw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
Czy adwokat musi reprezentować skarżącego w postępowaniu przed ETPC?
Reprezentacja przez pełnomocnika nie jest wymagana na początkowym etapie postępowania. Oznacza to, że każda osoba może skierować samodzielnie skargę do Trybunału. Jednak pomoc prawna adwokata lub radcy prawnego staje się niezbędna wtedy, gdy Trybunał zawiadomił rząd o skardze (etap komunikacji sprawy), zwracając się do niego o przedłożenie stanowiska w sprawie.
Czy od skargi należy uiścić opłatę sądową?
Nie, od skargi nie uiszcza się żadnej opłaty sądowej.
Czy postępowanie przed Trybunałem jest anonimowe?
Nie, w przeciwieństwie do postępowań krajowych informacje związane ze skargą są jawne. Jeżeli skarżący chce zachować anonimowość, to należy o to zawnioskować w formularzu skargi oraz należycie uzasadnić.
Czy organizacje pozarządowe lub państwa mogą brać udział w postępowaniu?
Tak, organizacje pozarządowe jak i państwa, mogą wnieść skargę do Trybunału. Prezes Trybunału może również upoważnić państwa bądź organizacje pozarządowe do wzięcia udziału w postępowaniu jako strona trzecia.
Czy Trybunał może podjąć jakieś działania wobec kraju, przeciwko któremu składam skargę?
Co do zasady Trybunał nie podejmuje działań w stosunku do państwa w toku rozpoznawania skargi. W drodze wyjątku Trybunał może w uzasadnionych wypadkach wydać zarządzenie tymczasowe, jednakże, aby do tego doszło musi istnieć bezpośrednie ryzyko nieodwracalnej szkody dla skarżącego. W praktyce są to sprawy, gdzie istnieje ryzyko zagrożenia życia.
Jaki jest okres rozpatrywania skargi?
Nie sposób odpowiedzieć na to pytanie, albowiem zależy to od wielu czynników, takich jak: rodzaju sprawy, wyznaczonego składu sędziowskiego, od sprawności przekazywania przez strony niezbędnych dla Trybunału informacji itp. Skargi są rozpatrywane przez Trybunał w kolejności chronologicznej, mając na uwadze pilność i wagę sprawy.
W przypadku gdy moja skarga została uznana za niedopuszczalną, to czy mogę odwołać się od tej decyzji?
Decyzje w sprawie niedopuszczalności są ostateczne i nie podlegają zaskarżeniu. Wobec tego jest bardzo istotne, aby przy składaniu skargi dopełnić wszystkich kryteriów dopuszczalności. Tym bardziej, że nie można wnieść ponownej skargi podnosząc te same zarzuty.
Czy w mojej sprawie zostanie wyznaczona rozprawa?
Rozprawy są wyznaczane przez Trybunał niezwykle rzadko (około kilkudziesięciu rocznie). W przypadku gdy Trybunał podejmie decyzję o przeprowadzeniu rozprawy, to zostaną Państwo z wyprzedzeniem o tym powiadomieni.
Czy jest możliwe zawarcie ugody w postępowaniu przed ETPC?
Konwencja przewiduje, że na każdym etapie postępowania Trybunał może zalecić zainteresowanym stronom rozwiązanie sprawy na drodze polubownej, z uwzględnieniem żądania o zadośćuczynienie.
Czy wyroki są wiążące dla państw, przeciwko którym je wydano?
Tak, wyroki stwierdzające naruszenia Konwencji są wiążące względem państw, wobec których je wydano i państwa te są zobowiązane do wykonania takich wyroków. Komitet Ministrów Rady Europy monitoruje wykonywanie wyroków, zwłaszcza w zakresie wypłaty zasądzonych kwot na rzecz skarżących przez Trybunał.
Jakie są skutki wyroku stwierdzającego naruszenie postanowień Konwencji?
Wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie uchylają automatycznie orzeczeń sądów krajowych. W przypadku stwierdzenia naruszenia, państwo, którego to dotyczy musi podjąć środki zapobiegające wystąpieniu podobnych naruszeń w przyszłości. W przeciwnym przypadku Trybunał może wydać przeciwko niemu kolejne wyroki.
Jakich praw najczęściej dotyczą skargi?
W około połowie wyroków wydanych przez Trybunał od momentu jego utworzenia, stwierdzono naruszenie artykułu 6 Konwencji w zakresie zarówno rzetelności procesu sądowego, jak i czasu jego trwania. Często występującym naruszeniem jest także artykuł 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności).
Skuteczna pomoc w sprawach związanych z naruszeniami praw człowieka
